පණ්ඩුකාභය රජුගේ බහුත්ව අරගලය ජය ලබන සිදුවීම සිදුවන විට ලංකාව කෙසේ තිබෙන්න ඇතිද. එය එසේ චිත්‍රණයට නංවා ගැනීම ගැන කතිකාවක් තවමත් දියත්ව නැත. එමෙන්ම ඒ සඳහා සහභාගී වූ සමාජ සහ පුද්ගල බලවේග මෙන්ම දාර්ශනික ගුරුකුල අරභයා විවරණයක් සිදුවී නොමැත.
ලංකා ඉතිහාසයේ දිර්ඝ කථාව අසන කිසිවෙක් ඇයට සවන් දී නැත. දන්නා කවරෙක් වුව ද ඈ ගැන කථාවට රුචියක් දක්වන බවක් ද නොපෙනේ. මේ නිහඬ බව නොදන්නාකම ද?. නොවේ නම් යටපත් කර දැමීම සඳහා කරන නිහඞ බව ද?
නාවිමනේ නාගයන් සහ නාඳුගල නාගයන් අතර ඇවිලී යන මතවාද මැදින් නාඳුගල තොටුපල සරුසාර තොටුපලක් ලෙසින් මතුවිය.
පුරුෂයා ගැන තථාගතයන් වහන්සේ හෙලන බැල්ම සොයා බලන්නට වටිනා තරම්ය.
දණ්ඩනය, නීතිගතව ඇති රාජ්‍ය පාලනයට අදාළ වූ නියමයකි. මේ නියමය සත්ව ලෝකයේ ස්වභාවයක් ලෙස ගලපා ගෙනවිත් ඇති චර්යාවකද වේ. විටෙක
මිනිස් හද හැඟුම් අතර පොදු බවක් ඇති කරන බලවත්ම හැඟීම වනුයේ ආරක්ෂාව සහ, රැකවරණයයි. ආරක්ෂාව උවමනා වූයේ තනිවම එය උදා කර
රටවල් බිහිවන්නේ ජනතා එක් තැන් වීමත් සමඟය. ජනතාව එක් තැන් වූයේ නායකයන් නිසාය. නායකයන් ජනතාව එක මිටකට එක් තැන් කිරීමෙන්
රාජ්‍යය ගැන දිගට ඇදි යන කතිකාමය කලාපයේදි හමුවන බුදු වදන්, සරල බසට ලිහාගෙන යා යුත්තේය.
ජීවිතය කියන්නේ දීර්ඝ චාරිකාවක් ලෙස හිතන විටම “ දීර්ඝායුෂ ” වදන සිහිවේ. දීර්ඝ ජීවිතයක් හිමි වීමම දීර්ඝ ඉතිහාසයක් හිමි වීමක් වැනිය. දීර්ඝායුෂ
ලෝකය පුරාම හැමවිටම මතුවන ගැටුමක් හමුවේ. ඒ තමන්ගේ රටේ තමන්ගේ ප්‍රජාවේ නායකයන්ගේ ජීවිත වල රස කලාපය ගැන වූ විවාදයය. රසය
හැමෝම කියනවා නායකයා කියන්නේ නැමෙන සුළු චරිතයක් විය යුතු බව. නායකයා හැම විටම ජනතාවගේ අභිමතයට අනුව වැඩ කළ යුතු බවත් ප්‍රචලිත
“ ස්වාර්ථය” වාදයක් වුයේය. එය පුද්ගලිකවාදය, පුද්ගලික නිදහස (ලිබරල්) නිදහස්වාදය නිදහස් වෙළඳපොළවාදය විදියට බොහෝ දිගු සමාජ මතවාද වලට ගමන් කර ඇත්තේය.
